ROMEINSE GODEN EN PERSONIFICATIES
 

De Romeinen konden zich vrijwel elk abstract begrip voorstellen als een persoon.
Deze personificatie werd vervolgens als een god vereerd.

Personificaties hielden de naam van het begrip dat zij belichaamden.

Tussen goden en personificaties was geen duidelijke scheidslijn.

 
Aescalapius of Aescalapis

God van de heel- en geneeskunde.

Kenmerkend attribuut; staf waarrond een slang gekronkeld is.

Soms met zijn begeleider Telephorus. 

Eerste eredienst te Rome in 293 v.Chr.

 
Apollo

God van de zon, de kunst en muziek.

Attributen : lier, lauriertak, plectrum, pijlenkoker.

Titels o.a. : Conservator, Palatinus, Propugnator (verdediger).

Tijdens de 2e Punische oorlog (212 v.Chr.) stichting van de ludi Apollinares ter zijner ere.

 

Bacchus / Liber

God van de wijn (Dionysos).

Lang haar, vaak in knot met bloem.

Attributen: wijnbokaal, druiventros, druivenmand.

 

Ceres  (Demeter)

Godin van de landbouw.

Attributen: bussel korenaren of een toorts of in combinatie met een speer of mercurie staf. 
Dienst ingeroepen in 496 v.Chr.op bevel van de Tienmannen.

 

Cybele  (Kybele)

Mater van de goden, draagt meestal getorende kroon,

zittend op troon of leunend tegen een zuil, met één of meerdere leeuwen.

Titels o.a. Mater Deum en Matri Magnae.

Haar dienst werd in 204 v.Chr.op bevel van een orakel naar Rome gebracht i.v.m. Punische oorlog.

 

Diana  (Artemis)

Zuster van Apollo, godin van de jacht, maangodin. 

Soms met lange toorts (‘Lucifera’ = brenger van het licht).

Titels: Conservatrix, Ephesia, en Victrix.

 
Dioscuri

Castor en Pollux, zonen van Iupitur en Leda.

Vaak met paard afgebeeld.

 

Hercules  (Heracles)

Halfgod van de kracht, beschermer van de handel. 

Vaak met knots en leeuwenvel. 

Titels o.a. Hercules conservator, defensor, invictus, romanus en victor.

 
Isis

Vrouw van Osiris, vaak afgebeeld met een sistrum (ratel),

soms met Serapis.Attributen: hoofdtooi in vorm van diadeem

met verenstruis of een modius (korenmaat of schepel). 

Godin van de natuurkracht.

 
Janus

Oude Romeinse god van de toekomst en het verleden. 

Vrijwel altijd met twee gezichten.

 
Juno

Vrouw van Iupiter, godin van de vrouwelijke vruchtbaarheid
en het huwelijk
en beschermster van de vrouw. 

Doorgaans afgebeeld als Romeinse matrone met in haar handen
een
patera (offerschaal) en een scepter, vaak vergezeld door een pauw.

Titels o.a. Juno Lucina (bevallingen), Conservatrix, moneta, regina, en Juno victrix.

 
Jupiter

Oppergod, vader van alle goden.

Doorgaans afgebeeld als grote bebaarde man, zittend of staande
met scepter in linkerhand en in zijn rechterhand een Victoria, adelaar of bliksemschicht.

Titels o.a. Jupiter Conservator, custos, liberator, propugnator

en stater (god die soldaten moed geeft), soms als Jupiter Tonans (dondergod),
Jupiter Tutator (beschermer) en Jupiter Victrix (zegevierend).

Reeds in 500 v.Chr.vereerd in tempel op het Capitool.

Attributen: bliksemschicht, baard en gelauwerde haarkrans,

vaak vergezeld van een (leeuwen) mantel.

 

Luna  (Seléne)

Net als Diana Lucifera, een maangodin.

Vrijwel gelijk aan de zonnegod Helios. 

Vaak met maansikkel en met sterren.

 

Mars  (Ares)

Oorlogsgod. 

Attributen: meestal speer en een trofee of schild, borstelhelm.

Aanbeden o.a. als Mars conservator, Pacifer, propugnator (verdediger), 

Ultor (wreker) victor (overwinnaar), dan vaak met olijventwijg.

 

Mercurius  (Hermes)

Boodschapper van de goden, reeds in 495 v.Chr. werd er een tempel ingewijd. 

Bij de Romeinen aangeroepen als patroonheilige van handelaren,

redenaars, artiesten, reizigers, en dieven.

Attributen: Petasus (zonnehoed), Caduceus (herautstaf), en beurs,

vaak een gedrapeerde mantel over de arm. 

Zonnehoed vaak voorzien van vleugels,
soms draagt hij deze aan zijn Caligulae (soldatenlaarzen).

Titels: Mercurius Conservator, Mercurius Pacifer.

 

Minerva  (Pallas Athene)

Schutsgodin van Rome,
godin van de wijsheid, kunsten en wetenschappen, huishouden, handel en nijverheid.

Attributen: korinthische helm, een schild met kop van de Gorgo Medusa
en een lans of een Hoorn des overvloeds (cornucopiae), vaak met slang, haan, of uil.

Titels: Pacifera (brenger van de vrede) en Victrix.

 
Nemesis

Vrij onbekende godin. 
Werd aangeroepen voor wraak en bestraffing
van misdadigers. 
Gewoonlijk afgebeeld met een coduceus (herautstaf) of een teugel,
meestal met een wiel aan haar voeten.

 

Neptunes  (Poseidon)

God van de zee. 
Gewoonlijk met een dolfijn en een drietand,

soms ook met een acrostolium (boegornament van een schip).

 
Roma

Personificatie van de stad en staat. 

Gewoonlijk afgebeeld met helm en schild,
daarbij behorende attributen zijn een Victory, een krans of een lauriertak.

 

Serapis

Vaak gelijkgesteld met o.a. Osiris, Aesculapius, Jupiter en Pluto. 

Gewoonlijk met geheven rechterhand met scepter.

 

Sol  (Helios)

Zonnegod.
Vooral in derde en vierde eeuw naakt met stralenkrans,

in zijn hand vaak een bol. Soms in strijdwagen.

Titels: Comes (metgezel) en Invictus (onoverwinnelijk).

 

Venus  (Aphrodite)

Godin van de schoonheid en de liefde. 

Gewoonlijk naakt of halfnaakt afgebeeld, soms met appel in de hand

en soms draagt zij een helm en een scepter; soms met spiegel.

Titels: Caelestis, Felix, Genetrix, en Victrix.

 

Vesta  (Hestia)

Beschermster vn het familieleven.

Draagt meestal een patera (offerschaal) en een scepter,

soms een toorts of een simpulum (scheplepel).

Titels: Mater en Sancta.

 

Vulcanus  (Hephaistos)

God van ijzer en vuur,
tevens beschermer en hoofdgod
van smeden en ijzerwerkers.

 

Vrouwelijke personificaties:

 
Clementia

Genade, zachtzinnigheid

Attributen: scepter, tak, leunt soms op een zuil.

 
Concordia

Eendracht

Attributen: scepter, patera (offerschaal),

Hoorn des overvloeds (cornucopiae)

 
Fides

Godin van de trouw en goede wil.

Afgebeeld met krans op het hoofd van laurier of olijfbladeren,

een mand dragend met vruchten en/of korenaren.

 

Fortuna  (Tyche)

Godin van het geluk, van hoop en voorspoed.

Afgebeeld met o.a: stralenkrans rond het hoofd, zon op het hoofd,

staande op een globe, met vleugels, Hoorn des overvloeds in linkerarm.

 

Iustitia

Godin van de gerechtigheid.

Attributen: scepter, olijftak, patera (offerschaal)

 

Libertas

Godin van de vrijheid, onafhankelijkheid.

Attributen: scepter, pileus (vrijheidsmuts).

 

Pax

Godin van de vrede.

Attributen: scepter, olijftak.

 

Providentia  (Pronoia).

Godin van voorzorg en overleg.

Attributen: scepter en staf met een bal aan haar voeten.

 

Pudicitia

Bescheidenheid en kuisheid,
meestal gesluierd
en houdt een scepter vast.

 

Salus  (Hygieia)

Gezondheid, veiligheid en voorspoed.

Dochter van Asklepios.Attributen o.a.: scepter en offerschaal (patera),

waarmee zij Een slang voedt die rond een altaar kruipt;

soms slang rond haar arm die dan uit offerschaal eet.

 
Securitas

Vertrouwelijkheid en veiligheid.

Attributen: scepter en offerschaal en leunend op een pilaar met gekruiste benen.

 
Spes

Hoop.

Attributen: bloem; lopend afgebeeld terwijl ze haar draperie iets omhoog tilt.

 

Victoria  (Nike)

Overwinning.

Doorgaans gevleugeld afgebeeld waarbij ze een krans of guirlande
met een palmtak draagt, soms draagt zij een schild met of zonder inscripties

of houdt zij een trofee omhoog.

 

Mannelijke personificaties:

 
Bonus Eventus

Rijkdom en succes. 

Houdt offerschaal (patera) boven een altaar en draagt een Hoorn des overvloeds (cornucopiae).

 
Genius

Talent, aanleg en karakter.

Draagt doorgaans een offerschaal en een Hoorn des overvloeds.

Als genius van het leger aangevuld met militaire standaard.

In vroege 4e eeuw draagt hij soms het hoofd van Serapis.

 
Honos

Personificatie van de Eer. 

Attributen: olijftak of scepter met Hoorn des overvloeds (cornucopiae).

 
Virtus

Moed en dapperheid. 

Gewoonlijk afgebeeld in een complete uitrusting,

terwijl hij een zegepraal en speer draagt, soms met speer en schild afgebeeld.